ဆလုိင္းခ်င္းျဖဴ – ေရွးဦးခ်င္းႏိုင္ငံေရး ခ်င္းလူမ်ဳိးမ်ားသည္ အျခားေသာ ကမၻာသူကမၻာသားမ်ားနည္းတူ လူမႈေရးစနစ္ အမ်ဳိးမ်ဳိးကို ျဖတ္ေက်ာ္လာခဲ့ရင္း ႏိုင္ငံေရးစနစ္ အမ်ဳိးမ်ဳိးကိုလည္း က်င့္သံုးလာခဲ့မည္မွာ ေျမၾကီးလက္ခတ္မလြဲ ေသခ်ာပါသည္၊ တိဘက္ ကုန္းျပင္ျမင့္ တြင္ ေနထိုင္ခဲ့စဥ္က ယဥ္ေက်းမႈ အဆင့္အတန္း အတန္ျမင့္မားခဲ့ရကား ထိုအခ်ိန္တြင္ အုပ္ခ်ဳပ္ ေရးစနစ္ ကိုပါ က်င့္သုံးခဲ့မည္ဟု ယူဆရေပမည္၊ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးသည္ ႏိုင္ငံေရးပင္ ျဖစ္ရာ အုပ္ခ်ဳပ္သူႏွင့္ အအုပ္ခ်ဳပ္ခံလူတန္းစား မ်ားပါ ေပၚေပါက္ဘြယ္ရာ ရွိေပသည္၊ ခ်င္းလူအဖြဲ႕အစည္းတြင္ ကြ်န္ပိုင္ရွင္စနစ္ႏွင့္ ပေဒသရာဇ္စနစ္ သိသိသာသာ ကြဲျပားျခားနားမည္ဟုယူဆရန္ခဲယဥ္းလွေပသည္၊ အေၾကာင္းမွာ ပေဒသရာဇ္ေခတ္္ေႏွာင္းပိုင္းကာလအထိ ေက်းကြ်န္မ်ားရွိေနေသးေသာေၾကာင့္ျဖစ္ပါသည္၊ ခ်င္းပေဒသရာဇ္မ်ားသည္ မိမိတို႕ပိုင္နက္နယ္ေျမ က်ယ္ျပန္႕သည္ျဖစ္ေစ၊ က်ဥ္းေျမာင္းသည္ျမစ္ေစ ကံေကြ်းခ် စနစ္ ကိုေသာ္၎၊ သက္ဦးဆံပိုင္ဘုရင္စနစ္ကိုေသာ္၎ က်င့္သံုးခဲ့သည္ဟုယူဆရပါသည္၊ သို႕ရာတြင္ အေနာက္တိုင္းသား မ်ားကဲ့သို႕ ရက္စက္ၾကမ္းၾကဳတ္ စြာ ၾသဇာအာဏာ ကိုင္တြယ္ျခင္းမ်ဳိးကိုမူ မက်င့္သံုးခဲ့ၾကေခ်၊ ေနာက္ခံ ပထဝီအေန အထားအရ လမ္းပန္းဆက္သြယ္ေရးခက္ခဲျပီး အခ်င္းခ်င္း ကူးလူးဆက္ဆံမႈ နည္းပါးေသာေၾကာင့္စီးပြါးေရး တိုးတက္ ဖြံ႕ျဖဳိးမႈ အထူးပင္ေႏွးေကြးခဲ့သည္၊ ကုန္စည္ ကူးသန္းေရာင္းဝယ္ေဖာက္ကားမႈ မရွိပဲ မိရုိးဖလာအိမ္တြင္းစိုက္ ပ်ဳိးေရး ႏွင့္ အိမ္ေမြးတိရိစၧာန္မ်ားျဖင့့္္ ေရာင့္ရဲ တင္းတိမ္ေနခဲ့ၾကရသည္၊ စားနပ္ရိကၡာ မ်ားကို မိမိတို႕၏ အိမ္တြင္း လုပ္ငန္း မ်ားျဖင့္ ျဖည့္ဆည္းၾကရသည္၊ တစ္ေနရာတြင္ ဝမ္းစာမဖူလံုႏိုင္ေတာ့မွသာ အျခားေဒသမ်ားသို႕ ေရႊ႕ေျပာင္းေန ထိုင္ေလ့ရွိ ၾကသည္၊ အုပ္ခ်ဳပ္သူခ်င္းပေဒသရာဇမင္းမ်ားသည္ တစ္ေတာ တစ္ဖတြန္ အာဏာျပိဳင္ဆိုင္ၾကရင္း သူတစ္လူငါ တစ္ မင္းျဖင့္…
Author: Editor
ၿဗိတိသွ်နယ္ခ်ဲ႕တို႔၏ က်ဳးေက်ာ္စစ္ကို အံတု တြန္းလွန္တိုက္ခိုက္ခဲ့ေသာ ရွာလ္လုမ္းခံတပ္တိုက္ပြဲသည္ ေနာင္မ်ဳိးဆက္ ေပါင္းမ်ားစြာအထိ ခ်င္းမ်ဳိးခ်စ္စိတ္ခြန္အားကို ေပးေဆာင္ေနဦးမည့္ သမိုင္း၀င္တိုက္ပြဲျဖစ္သည္ဟု ခ်င္းအမ်ဳိးသားတပ္ဦး CNF ဥကၠဌ ဆလိုင္းကစ္(ပ္)ခိုလ်န္ကေျပာဆိုလိုက္သည္။ ၿဗိတိသွ်တို႔၏ ခ်င္းျပည္ကို ဝင္ေရာက္က်ဳးေက်ာ္ သိမ္းပိုက္ေရးစီမံခ်က္ျဖစ္ေသာ Chin-Lushai Expedition အရ ၁၈၈၈ ကစၿပီး ခ်င္းေတာင္သို႔ က်ဳးေက်ာ္တိုက္ခိုက္လာေသာ ၿဗိတိသွ်စစ္တပ္ကို ခုခံေတာ္လွန္ခဲ့သည့္ သမိုင္း၀င္ရွာလ္လုမ္းခံတပ္ တိုက္ပြဲသည္ ေမလ ၄ ရက္ေန႔က (၁၂၅) ႏွစ္ျပည့္ေျမာက္ၿပီျဖစ္သည္။
ဆလုိင္း ခ်င္းျဖဴ – ခ်င္းလူမ်ိဳး၏ မူလဘူတ လူမႈေရးသမိုင္းရႈေထာင့္မွေသာ္၎၊ မႏုသာေဗဒအရေသာ္၎၊ ဘာသာေဗဒအရေသာ္၎၊ ခ်င္းလူမ်ဳိးမ်ားသည္ မြန္ဂိုလ္ ( Mongol ) အႏြယ္ဝင္၊ တိဘက္-တရုတ္ မိသားစုၾကီး ( Tibeto-Chinese Family/ Sino-Tibetan) မွ ခြဲထြက္ေသာ တိဘက္-ျမန္မာမိသားစု (Tibeto-Burman Sub-Family ) အနက္ Assam-Burma Branch ကူကီး-ခ်င္း (Kuki-Chin) အုပ္္စုဝင္္မ်ားျဖစ္ၾကပါသည္၊ ခ်င္းအမ်ဳိးသားတို႕သည္လွ်ဳိေျမာင္ ကမ္းပါးထူထပ္ သည့္ ေတာအျပဳိင္း ျပဳိင္းေတာင္အထပ္ ထပ္ျမစ္ေခ်ာင္း အသြယ္ သြယ္ေရာျပြန္း သည့္ေဒသတြင္ ေနထိုင္သူမ်ားျဖစ္္သည္ႏွင့္အညီ ဘာသာ စကားကြဲ (Dialects) အမ်ဳိးမ်ဳိးကိုေျပာဆုိၾကျပီး မိမိတို႕ဘာသာစကား ကုိယ္စီျဖင့္ မိမိတို႕ အမ်ဳိးနာမည္ကို မွည့္ ေခၚၾက သည္္၊ တနည္းအားျဖင့္ဆုိေသာ္ ခ်င္းတစ္မ်ဳိးသားလုံး အားညႊန္းဆိုေသာ ဘုံနာမည္ (Common Name / Collective Name / Nomenclature) မရွိိခဲ့ဟုဆိုရပါမည္၊ အေနာက္ဖက္ရွိ ဘဂၤလီကုလားမ်ားက ကူကီး (Kuki ) ဟူ၍ ၎၊ အေရွ႕ဖက္ ရွိျမန္မာမ်ားက ခ်င္း ( Chin) ဟူ၍ ၎ ေခၚၾကသည္၊ ကူကီးဟူေသာ စကားလံုးအဓိပါယ္ကုိ ေသခ်ာတိက်စြာမသိရေသာ္လည္း သာမန္အား ျဖင့္ေတာင္တန္း သားမ်ား ဟူေသာအနက္ ရဟန္တူပါသည္၊ ခ်င္း ဟူေသာ စကားလံုး၏ အဓိပါယ္မွာ လူသား ဟူ၍ ဆိုရပါမည္၊ တိဘက္ကုန္းျပင္ျမင့္တြင္ ခ်ိယန္ ( Qi’an / Chi’an ) ဟူေသာ ေခြး၊ ဝက္မ်ား ေမြးျမဴသည့္လူစုရွိခဲ့ရာ…
ခ်င္းျပည္နယ္ ပလက္၀ၿမိဳ႕နယ္ ဟလာ၀အုပ္စု၊ ဟလာ၀ ေက်းရြာ လက္ရွိ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမွဴး ပူး ထြန္းေဘး (Tun Bay) သည္ ေဒသထြက္ ကြ်န္းသစ္မ်ားကုိ ခုတ္ၿပီး ရခုိင္ သူေဌးမ်ား ထံ ေရာင္းစားေနေၾကာင္း သိရသည္။
မၾကာေသးခင္က ေကာက္ခံခဲ့ေသာ ၂၀၁၄ ခုႏွစ္ ျပည္လံုးကြ်တ္သန္းေခါင္စာရင္းတြင္ အားနည္းခ်က္အေျမာက္အမ်ား ရွိေနသည့္အတြက္ ယင္းသန္းေခါင္စာရင္းေကာက္ ခံမႈရလဒ္ကို အေျခခံကာ လူမ်ဳိးေၾကညာျခင္းမ်ားမျပဳလုပ္ရန္ သန္း ေခါင္စာရင္းဆိုင္ရာ ခ်င္းအမ်ဳိးသားအေထာက္အကူျပဳေကာ္မတီက ေတာင္းဆိုလိုက္သည္။
ခ်င္းျပည္နယ္ၿမိဳ႕ေတာ္ဟားခါး၊ ၿမိဳ႕ေဟာင္းရပ္ကြက္ေန ရဲဘက္စခန္းတြင္ ၁၀ ႏွစ္ၾကာ အက်ဥ္းခ်ခံရဘူးသူ အသက္ ၅၇ ႏွစ္အရြယ္ Pu Suitling ၊ ကုလားနာမည္ Saila ဆုိသူက ၈လ ကုိယ္၀န္လြယ္ေနသူ Pi Biak Zing (43) အား ယေန႕ နံနက္ ၆း၃၀ ခန္႕က သတ္ျဖတ္လုိက္သည္ဟု သိရသည္။
ခ်င္းျပည္နယ္၀န္ၾကီးခ်ဳပ္ ပူး ဟုန္းငုိင္းႏွင့္ ၀န္ၾကိး သုံးဦးတုိ႕သည္ ၿပီးခဲ့တဲ့ ဧၿပီ ၁၃ ရက္ေန႕က မတူပီၿမိဳ႕နယ္ လုိင္လင္း ပီသုိ႕နယ္လွည့္ေရာက္ရွိခဲ့စဥ္ေဒသခံမ်ားက လႈိက္ လွဲ စြာ ၾကိဳ ဆုိၾကၿပီး ဧၿပီလ ၁၄ ရက္ေန႕တြင္ ေဒသခံ လူထု ႏွင့္ ေတြ႕ဆုံေဆြး ေႏြးမႈျပဳ လုပ္ခဲ့ၾက သည္။
ခ်င္းေတာင္သူမ်ား၏ အေရးကိစၥမ်ားအား ကာကြယ္ေဆာင္ရြက္ႏုိင္ရန္အတြက္ ခ်င္းေတာင္သူလယ္သမားမ်ားကြန္ယက္ကို ေမလ ၅ ရက္ေန႔က အိႏိၵယ-ျမန္မာနယ္စပ္တေနရာတြင္ ဖြဲ႔စည္းလိုက္ၾကသည္ဟုသိရသည္။ Network for Chin Community Development အဖြဲ႔၏ ဦးေဆာင္မႈျဖင့္ Workshop on Chin Farmers Network အလုပ္ရံုေဆြးေႏြးပြဲတရပ္ကို အိႏိၵယ-ျမန္မာနယ္စပ္တေနရာတြင္ ေမလ ၅-၇ ရက္အထိ က်င္းပျပဳလုပ္ခဲ့ၾကၿပီးေနာက္ Chin Farmers Network (ခ်င္းေတာင္သူလယ္ သမားမ်ားကြန္ယက္)ကို ဖြဲ႔စည္းလိုက္ၾကျခင္းျဖစ္သည္။
ခ်င္းျပည္နယ္ပလက္၀ၿမိဳ႕၊ ၿမိဳ႕မရပ္ကြက္တြင္ေနထုိင္သူ ေရွာ္ဖီအာမတ္(ခ)ဦးေဌးဝင္း (ဘဂၤလီလူမ်ဳိး) ႏွင့္ ၄င္း၏ မိသား စု၀င္ ၄ ဦးတုိ႕ သည္ ၿပီးခဲ့တဲ့ ဧၿပီလ ၂၇ ရက္ေန႕နံနက္ ၂း၀၀ နာရီခန္႕က ေနအိမ္မွ ရုတ္တရက္ ေပ်ာက္ဆုံး သြားၾက ေၾကာင္း သိရသည္။ ဦးေဌး၀င္းမိသားစု အပါအ၀င္ ရခုိင္ျပည္နယ္ စစ္ေတြၿမိဳ႕မွာ အလည္အပတ္ေရာက္ရွိလာသည့္ ေနာက္ မာလ္(ခ) ခင္ ေမာင္သန္း ႏွင့္ မဟူရာ ေဂ်ာ္နက္(ခ)ဦးျမခင္ တုိ႕လည္း ပါ၀င္ေၾကာင္း သိရသည္။
ဆလုိင္းေရာဘတ္ ခ်င္းျပည္နယ္သည္ ျမန္မာႏုိင္ငံ တိုင္းႏွင့္ျပည္နယ္ ၁၄ ခုအနက္ ဖြံ႔ၿဖိဳးမႈအနိမ့္က်ဆံုးျပည္နယ္ဟု ဆိုရေပမည္။ ယခု ကဲ့သို႔ အဆင္းရဲဆံုး ႏွင့္ဖြံ႔ၿဖိဳးမႈ အနိမ္က်ဆံုးျပည္နယ္ ျဖစ္သည့္ ခ်င္းျပည္နယ္တြင္ ၿမိဳ႕နယ္ေပါင္း ၉ ၿမိဳ႕နယ္ ရွိသည့္အနက္ ကန္ပက္လက္ၿမိဳ႕ နယ္ သည္ဖြံ႔ၿဖိဳးမႈအနိမ့္က်ဆံုးၿမိဳ႕ နယ္ဟု ဆိုရေပမည္။ ထင္သာျမင္သာရွိေသာ အေၾကာင္းအရာတစ္ခုကို တင္ျပမည္ဆိုပါက Information Technology ဟုေခၚဆိုေသာ ယေန႔ ခ်ိန္ခါလို အိုင္တီေခတ္မွာပင္ခ်င္းျပည္နယ္ေတာင္ပိုင္းတြင္တည္ရွိေသာ ကန္ပက္လက္ၿမိဳ႕ေပၚ၌ အင္တာနက္ ဆိုင္ေလး တစ္ဆိုင္မွ်ပင္ မရွိေသးေပ။ ကန္ပက္လက္ၿမိဳ႕ေပၚမွ ေက်ာင္းသားလူငယ္ မ်ားသည္ အင္တာနက္ အသံုးျပဳခ်င္ပါက ကန္ပက္ လက္ၿမိဳ႕ ေတာင္ေျခ ရင္းတြင္တည္ရွိေသာ မေကြးတိုင္း ေဆာၿမိဳ႕တြင္ အသံုးျပဳ ၾကရသည္။ ၂၀၁၀ ေရြးေကာက္ပြဲတြင္ ကန္ပက္လက္ၿမိဳ႕နယ္မွ ေရြးခ်ယ္ခံရေသာ ႀကံ့ဖြံ႔ပါတီမွ လႊတ္ေတာ္ကိုယ္စားလွယ္အမတ္ မင္းမ်ားရွိေနပါေသာ္လည္း ကန္ပက္လက္လူထုမွ ၎တို႔ကိုယ္စားေရြးခ်ယ္ၾကေသာ ယင္းအမတ္မင္းမ်ားသည္ ယေန႔ ခ်ိန္ ထိ ေဒသဖြံ႔ၿဖိဳးေရး အတြက္ မယ္မယ္ရရ ဘာတစ္ခုမွ်အေကာင္အထည္ေဖာ္ေဆာင္ေပးျခင္းမေတြ႔ရေသးေပ။ ကန္ပက္လက္ၿမိဳ႕သည္ လမ္းပန္းဆက္သြယ္ေရးခက္ခဲၿပီး ေ၀းလံေခါင္ဖ်ားေဒသတြင္ တည္ရွိသည္သာမက ဆက္သြယ္ ေရး(ဖုန္း၊ အင္တာနက္) အလြန္ခက္ခဲေသာ ေဒသျဖစ္သည့္အတြက္ေၾကာင့္ ခ်င္းျပည္နယ္ အစိုးရ တာ၀န္ရွိသူမ်ား၊ ခ်င္း ႏိုင္ငံေရး ပါတီ မ်ား၊လႊတ္ေတာ္ကိုယ္စားလွယ္မ်ား၊ ျပည္တြင္း၊ ျပည္ပ အဲန္ဂ်ီအိုမ်ားသည္လည္း တစ္ႏွစ္တစ္ခါပင္ ပံုမွန္ မေရာက္ႏိုင္ၾကေပ။ သတင္းမီဒီယာမ်ားအေနျဖင့္ ဆက္သြယ္ေရးခက္ခဲမႈမ်ားေၾကာင့္ ယင္းေဒသတြင္ ျဖစ္ပ်က္ေနေသာ အေျခအ…